آیا ژنو 2بارهشدنی از نوع لوزان خواهد بود؟
26 Çile 2014 Yekşem
کُردها با درس گرفتن از وقایع یک سدهی اخیر و برخورداری از یک نیروی معنایی جدید عملا وارد مرحلهی برساخت عینی پارادایم جامعهی دموکراتیک به دور از دولت قرار گرفتند...
*فرهاد عبداللهزادگان*
قریب به یک سده از پیمان لوزان میگذرد و به جرات میتوان کُردها را یکی از اساسیترین بازندگان این پیمان عنوان کرد. پیمانی که در عرصههای سیاسی و حقوق بینالملل هیچگونه تعریفی از جایگاه و یا موقعیت سیاسی کُردها ارائه نکرد و عملا راه بر دورهای پرتلاطم و در عین حال پرهزینه برای این خلق گشود. اگر جنگ چالدران را نقطهی آغازین تجزیهشدگی کُردها عنوان کنیم که در آن قلب کردستان یعنی زاگرس تجزیه و تقسیم گردید، بدون هیچ مبالغهای لوزان نیز مرحلهای بود که كُردها را تا مرز اتمیزهشدن کوچک نمود. دورهی پس از لوزان را نبایستی صرفا تجزیهی جغرافیایی کردستان عنوان کرد. آنچه رخ داد در معنای واقعیاش روند نابودی تمامیت تاریخی ساختارهای معنایی و مادی کُردها و تجزیهی این ساختارها بود. از این نظر لوزان را باید نقطهی شومی برای کُردها عنوان کرد که موجودیت آنها را با خطر نسلکشی فرهنگی و فیزیکی مواجه کرد.
نتیجتا سدهی اخیر برای کُردها، سدهی قرارگرفتن در چنگال نسلکشی فرهنگی بود و صدالبته عدم برخورداری از رهبریت منجسم و سازمانیافتگی قدرتمند را بایستی جزو اساسیترین دلایلی عنوان کرد که این سرنوشت شوم را برای کُردها رقم زد. شاید هم هیچ دورهای از تاریخ چندهزارسالهی کُردها را نتوان یافت که همچون سدهی اخیر مصیبتبار سپری گشته باشد. دورهی اخیر، دورهی مصلوب شدن تودهای خلق کُرد و قرارگیری بر لبهی پرتگاه نابودی فرهنگی است و لوزان نیز صلیب درد و رنجی بود که از سوی خدایان بیشمار این عصر برای این خلق بنا نهاده شد... نگاهی مجمل به درونمایهی این پیمان، اهمیت تاریخی ژنو2 از منظر کُردها که این روزها اختلافات بسیاری بر سر چگونگی مشارکت در آن وجود دارد را هرچه بیشتر عیان خواهد کرد.
کنفرانس لوزان که از تاریخ 20 سپتامبر 1922 آغاز شده و در ژوئیهیِ 1923 به پایان رسید را میتوان در راس کنفرانسهایی قرار داد که بیش از حد معمول به درازا کشیدهاند. در تمامی گفتگوهای صورت گرفته در این کنفرانس ترکیه یکی از طرفین بوده است. تضمین حقوق اقلیتهای غیرمسلمان در این کشور و پایان دادن به مسایل فیمابین ترکیه و یونان جزو موضوعاتی میباشند که در رابطه با آنها توافق حاصل شده است. همراه با هیات ترک حاضر در این کنفرانس دو نماینده کُرد پارلمان وقت ترکیه که از پشتیبانی 66 نمایندهی دیگر برخوردار بودهاند در این کنفرانس مشارکت نمودهاند. موضوع اساسی و تاسفبرانگیز در پیوند با کُردها این است که هیات، ادعای نمایندگی هر دو خلق کُرد و ترک را مطرح نموده و تنها از یک حق امضا و قبول مصوبات برخودار بوده است. به عبارتی نمایندگان کُرد با تفویض اختیار خویش به هیات ترک عملا هر گونه حقی را خودخواسته از خویش سلب نموده و حتی از مشارکت مستقل در گفتگوهای این کنفرانس نیز اجتناب ورزیدهاند.
کنفرانس لوزان عملا راه بر تاسیس جمهوری ترکیه به صورت کشوری مستقل گشود و کُردها نیز در نتیجهی عدم برخورداری از تجربهای آنچنان در صحنهی سیاست و دیپلماسی جهانی به بازندگان این کنفرانس مبدل شدند. و جمهوری ترکیه در سال 1923 تاسیس شد. یک سال بعد قانون اساسی سال 1921 که در آن از حق خودگردانی کُردها بحث به میان آمده بود، لغو گردید و نهایتا دورهای مصیبتبار آغاز شد که کمتر کسی از آن ناآگاه است. از این مقطع به بعد شاهد برخی قیامها در عموم کردستان و به ویژه شمال آن میباشیم. قیامهایی که با شدت و حدّت هرچه تمام در میان چرخدندههای ماشین دولتـ ملت خرد شدند.
درست نه دهه از کنفرانس لوزان گذشته است و اکنون شرایط به گونهای رقم خورده که فرصتی دیگر را به کُردها عرضه میکند تا لوزان را بار دیگر و اما در تطابق با خواستههای برحقشان روزآمد نمایند. وقایعی که از شاخ آفریقا آغاز شد و در سوریه گره خورد، بهار عربی را در کوتاهمدت با خزانی سرد مواجه ساخت. در واقع نبود آلترناتیوی نیرومند در عرصهی معنایی و به عبارتی در عرصهی پارادیگماتیک سبب گردید تا انقلابهای دو سال اخیر قادر به گذار از چرخهی انقلابـشکست نباشند. با دنیاهای ذهنیتی مربوط به سدهی اخیر به هیچ وجه قادر به ایجاد ساختارهای سیاسی جدید که برونرفت از بحران و کائوس را میسر نمایند نخواهیم بود؛ و این همان چیزی بود که در تونس، مصر، یمن و سوریه رخ داد. سوریه اوج ناکارآمدی پارادایم اسلام رادیکالِ تندرو و مدلهای لیبرالمحوری است که از سوی غرب بر خلقهای منطقه تحمیل میگردند. دکترینهای ارائهشده از سوی این مدلها کاملا با شکست مواجه شدهاند و تضاد و چالش مابینشان نیز تاریخ و اکنون سوریه را در ورطهی نابودی قرار داده است. در این بحبوحه بود که کُردها با ارائهی راهکاری مبتکرانه یعنی خط مشی سوم نه مدل اسلام سیاسی افراطی را پذیرفتند و نه در کنار نیروهای غربی قرار گرفتند. کُردها با درس گرفتن از وقایع سدهی اخیر و برخورداری از یک نیروی معنایی جدید عملا وارد مرحلهی برساخت عینی پارادایم جامعهی دموکراتیک به دور از دولت قرار گرفتهاند. اگرچه هنوز موانع بسیاری در این مسیر قرار دارند اما به جرات میتوان گفت که نیمهی اساسی و در عین حال خطرناک این مسیر را طی کردهاند. یکی از اساسیترین موانع، حمایت بیچون چرای ترکیه از نیروهای رادیکال و تندروی اسلامی در خطوط مرزی با کردستانی است که در هنگامهی طلوع آزادی است. از سوی دیگر همان نقش را در جنوب کردستان با اندک تغییر و تفاوتی بارزانی و حزب دموکرات کردستان عراق ایفا میکند. دلایل این حمایتها نیز چنان روشن و صریح است که نیاز به تحلیل چندانی دیده نمیشود. ترکیه تاب به میان آمدن کردستانی دیگر ـکه راه چارهیابی دموکراتیک مسالهی کُردی را در این کشور هرچه بیشتر هموار خواهد کردـ را ندارد. بارزانی نیز تشکیل یک ساختار سیاسی کُردی که در آن رهبریت و رانت نفتمحور ازآن او نباشد را برنمیتابد.
با همهی این اوصاف و بهرغم تمامی سنگاندازیها، مرحلهای در روژآوا(غرب کردستان) آغاز شده که دیگر به هیچ وجه قابل بازگشت نیست. این مرحله نهتنها دموکراسی را در این بخش از میهنمان نهادینهسازی خواهد کرد بلکه موفقیت در آن به معنای دموکراتیزاسیون در سوریه نیز خواهد بود. دموکراسی رادیکال و راستین قابلیت آن را خواهد داشت تا به سرعت در منطقه گسترش یابد. آن چنانکه رهبر خلق کُرد "عبدالله اوجالان" در مانیفست پنجم خود مینویسد: «سرزمین کُردستان که برای طلوع تمدن گهوارگی نموده است، اینبار جهت طلوع کنفدرالیسم دموکراتیک و دموکراسی رادیکال و راستین گهوارگی مینماید. طبیعت، چنین قاعده و قانونی دارد: هر چیز بر ریشههای خود دوباره سر برمیآورد. چنان پیداست که دموکراسی نیز بر روی ریشههایش که در انقلاب نوسنگی پنهان است، تولد کامل و پیروزمندانهی خویش را رقم خواهد زد. به نظر میرسد این گهوارهای که هنوز هم ضربهی تمامی تمدن هژمونیک مرکزی را میخورد، ممکن است نوزاد دموکراسی را نیز پرورش دهد. این سرزمین و کوهستانها که نیروی خودمدیری و استعداد جامعهی سیاسیـاخلاقی بودن را مدتهاست از کف داده، میتواند باری دیگر شاهد برخاستن «کورتی«ها از گهواره و آغاز راه رفتنشان شود. در فرهنگ خاورمیانه هر چیز همانند "ظروف مرتبطه*" است. حقیقت اجتماعیای که در یک حوزهی آن پیروزی خویش را اثبات نموده باشد، خصوصیت اشاعهی سریع در سایر حوزهها را نیز نشان میدهد.»
"روژآوا" اکنون در مرحلهای بسیار حساس و تاریخی قرار گرفته است. راهکارهای نظامی مبتنی بر ایجاد هژمونی که از سوی نیروهای تندرو و غرب آزموده شدهاند، با یک شکست تاریخی مواجه گشتهاند. در واقع برگزاری کنفرانس ژنو2 نمودِ عریان شکست در این راهکارهاست. بیدلیل نیست که اکثریت قریب به اتفاق نیروهای غربی و منطقهای از رهیافت سیاسی جهت برون از بحران سوریه بحث مینمایند. جنگ نیابتی نتیجهای جز ویرانی و آوارگی دربرنداشت و ژنو2 که قرار است در 22 ژانویه برگزار گردد، به عرصهی اساسی جنگ نیروهایی مبدل خواهد شد که در جنگ گرم به نتیجهی دلخواه دست نیافتهاند. مشارکت کُردها آن هم به صورت هیاتی مستقل در این کنفرانس از اهمیتی فوقالعاده ویژه و حیاتی برخوردار است. اگرچه بسیاری از نیروهای منطقهای و بینالمللی از جمله آمریکا، ترکیه، عربستان و قطر و ... مخالف حضور کُردها در این کنفرانس میباشند اما شرایط و توازنات منطقهای در حال طی مسیری است که کُردها میتوانند حداکثر نقش را در آن ایفا نمایند. سر برآوردن یک نیروی تازهنفس سیاسی، یعنی کُردها در قلب خاورمیانه که راهکارهای سیاسی و حتی پارادیگماتیک نوینی را عرضه میکنند، به معنای تغییر معادلات در این منطقه و نابودی پیمان سایکسـ پیکو خواهد بود. این همان چیزی است که نظام جهانی و در راس آن آمریکا را به شدت نگران کرده است. ترکیه با تمام توان سعی خواهد کرد تا کُردها را در مسیر ژنو2 از هم پراکنده و چندپاره نماید و جهت این کار نیز برروی همپیمان نفتیاش بارزانی و احزاب وابستهی بارزانی حساب ویژهای باز کرده است. ترکیه شرکت مستقل و متشکل کُردها در این کنفرانس را فاجعهای سیاسی و تاریخی ارزیابی میکند. به همین دلیل همهی تلاشش را نمود تا بخشی از کُردها را ضمیمهی ائتلاف ملی مخالفان سوریه نماید و در این کار نیز تا حدودی موفق عمل نمود. اگر قرار بر این باشد که این گروه از کُردها در کنفرانس ژنو2 شرکت نمایند به واقع خودخواسته و آگاهانه وارد همان مسیری خواهند شد که کُردها سال 1922 در لوزان اما نه خودخواسته و در کمال سادگی سیاسی واردش شده بودند. چنین چیزی در معنای واقعی کلمه برای کُردها یک فاجعه خواهد بود و عمق مصیبت در این است که این بار این فاجعه را بخشی از کُردها بادستان خویش، آگاهانه و در قبال برخی منافع شخصی رقم خواهند زد.
Warning: Trying to access array offset on value of type bool in /home/komunar/public_html/fa/includes/reklamlar.php on line 37
Warning: Trying to access array offset on value of type bool in /home/komunar/public_html/fa/includes/reklamlar.php on line 38
Warning: Trying to access array offset on value of type bool in /home/komunar/public_html/fa/includes/reklamlar.php on line 39
Warning: Trying to access array offset on value of type bool in /home/komunar/public_html/fa/includes/reklamlar.php on line 40
Warning: Trying to access array offset on value of type bool in /home/komunar/public_html/fa/includes/reklamlar.php on line 41
Warning: Trying to access array offset on value of type bool in /home/komunar/public_html/fa/includes/reklamlar.php on line 42
Warning: Trying to access array offset on value of type bool in /home/komunar/public_html/fa/includes/reklamlar.php on line 37
Warning: Trying to access array offset on value of type bool in /home/komunar/public_html/fa/includes/reklamlar.php on line 38
Warning: Trying to access array offset on value of type bool in /home/komunar/public_html/fa/includes/reklamlar.php on line 39
Warning: Trying to access array offset on value of type bool in /home/komunar/public_html/fa/includes/reklamlar.php on line 40
Warning: Trying to access array offset on value of type bool in /home/komunar/public_html/fa/includes/reklamlar.php on line 41
Warning: Trying to access array offset on value of type bool in /home/komunar/public_html/fa/includes/reklamlar.php on line 42
Warning: Trying to access array offset on value of type bool in /home/komunar/public_html/fa/includes/reklamlar.php on line 37
Warning: Trying to access array offset on value of type bool in /home/komunar/public_html/fa/includes/reklamlar.php on line 38
Warning: Trying to access array offset on value of type bool in /home/komunar/public_html/fa/includes/reklamlar.php on line 39
Warning: Trying to access array offset on value of type bool in /home/komunar/public_html/fa/includes/reklamlar.php on line 40
Warning: Trying to access array offset on value of type bool in /home/komunar/public_html/fa/includes/reklamlar.php on line 41
Warning: Trying to access array offset on value of type bool in /home/komunar/public_html/fa/includes/reklamlar.php on line 42